Płk Franciszek Hynek, oficer ZWZ i AK, doświadczony pilot balonowy,
dwukrotny zwycięzca Międzynarodowych Zawodów Balonowych o nagrodę Gordona-Bennetta,
zginął w nocy 8 września 1958 roku na Kaszubach w niewyjaśnionych do końca okolicznościach.

W 50-tą rocznicę tragedii przypominamy postać znakomitego pilota balonowego i żołnierza.

FRANCISZEK HYNEK urodził się w 1897 r. w Krakowie. W Krakowie ukończył też szkołę powszechną i Seminarium Nauczycielskie. W wieku 17 lat wstąpił do Legionów Polskich i znalazł się w I Brygadzie. W latach 1914 -1917 służył na froncie rosyjskim. Był dwukrotnie ranny. W 1917 r. został wcielony do armii austro-węgierskiej i trafił na front włoski. W 1918 r. wstąpił na ochotnika do powstającej we Włoszech Armii Polskiej. Wraz z Armią Hallera powrócił do kraju. Od 1919 służył w WP.

   W 1922  Hynek odbył przeszkolenie w batalionie aeronautycznym w Brześciu i dostał się do Centralnej Szkoły Aeronautycznej w Toruniu. Po ukończeniu szkoły rozpoczął służbę w wojskach balonowych. W 1926 roku został przeniesiony do Kompanii Balonów Zaporowych w Legionowie.

   W 1928 roku por. Franciszek Hynek,  z nawigatorem Zbigniewem Burzyńskim, zwyciężył w Zawodach Balonowych o nagrodę płk Wańkowicza. Światowy rozgłos przyniosło F. Hynkowi dwukrotne zwycięstwo w prestiżowych Międzynarodowych Zawodach Balonów Wolnych o puchar im. Gordona Benetta. Po pierwszym zwycięstwie w 1933 r. w Chicago Franciszek Hynek otrzymał z rąk Prezydenta RP Ignacego Mościckiego order Polonia Restituta V klasy. Kolejne zwycięstwo w zawodach G-B w 1934 roku to jednoczesne ustanowienie  międzynarodowych rekordów: długości i czasu lotu. W sześciu startach w zawodach G-B, Franciszek Hynek był dwukrotnie pierwszy, a najniższe miejsce jakie zajął to 6 pozycja.

   Franciszek Hynek był zapasowym pilotem podczas zaplanowanego 70 lat temu (jesienią 1938 r.) lotu balonu „Gwiazda Polski” do stratosfery. W marcu 1939 roku został awansowany na majora.

   Po wybuchu wojny F.Hynek kierował Szkolnym Batalionem Balonowym z którym wszedł w skład Bazy Balonowej w Legionowie. Walczył w kampanii wrześniowej. Był odznaczony Krzyżem Walecznych.

   Już w grudniu 1939 r. przystąpił do pracy konspiracyjnej. Był m.in. kierownikiem tajnej drukarni „Muszkieterów” i bliską osobą dowódcy tej organizacji Stefana Witkowskiego - twórcy wywiadu wojskowego w okupowanej Polsce. Następnie należał do ZWZ i AK. W 1942 r. objął funkcję komendanta Bazy Lotniczej "Łużyce" Okręgu Warszawskiego AK. W maju 1944 r. został aresztowany przez gestapo. Po kilkutygodniowym pobycie na Pawiaku trafił do obozu koncentracyjnego Gross-Rossen oraz Bergen-Belsen.

   W 1946 r. Hynek powrócił do Warszawy. W 1956 r. współuczestniczył w reaktywowaniu sportu balonowego w Polsce po II wojnie światowej. Wcześniejsze tego typu działania nie były możliwe ze względu na niesprzyjający baloniarstwu okres „zimnej wojny”. Hynek przewodniczył w 1956 roku Referatowi Balonowemu, powołanemu przy Zarządzie Głównym Aeroklubu PRL.

   31 sierpnia 1958 r. rozegrano w Poznaniu pierwsze po wojnie Krajowe Zawody Balonowe. Kilka dni później, w niedzielę 7 września Aeroklub Poznański zaplanował pokazowy, zaledwie trzeci lot nowego balonu SP-BZB „Poznań”. Start balonu nastąpił na rynku w Gnieźnie. Balon żegnany przez licznie zgromadzonych mieszkańców poszybował w kierunku północnym. Zgodnie z przyjętym planem pilot miał lądować przed zapadnięciem zmroku. Stało się inaczej. Około północy balon znalazł się nad Kaszubami i prawdopodobnie skończył się już balast niezbędny do wykonywania manewrów. Pilot prawdopodobnie zdecydował się na lądowanie przy ograniczonej widoczności.. 

   Franciszek Hynek poniósł śmierć w katastrofie balonu w nocy z 7 na 8 września 1958 r., w miejscu usytuowanym pomiędzy wsiami Szatarpy i Guzy, niedaleko Kościerzyny. Zegarek na ręku pilota zatrzymał się na godzinie 0⁵².

   Był to jedyny, tragiczny wypadek balonowy w powojennej historii sportu balonowego w Polsce. W nocnym locie zginął doświadczony pilot balonowy, który przez lata należał do światowej czołówki. Po blisko 50-ciu latach od wypadku trudno dotrzeć do szczegółów objętego tajemnicą dochodzenia prowadzonego na miejscu przez Komisję Badania Wypadków Lotniczych.

   Pogrzeb Franciszka Hynka odbył się 12 września 1958 r. w Warszawie na cmentarzu Wojskowym na  Powązkach gromadząc bliskich i przyjaciół, przedstawicieli władz wojskowych i cywilnych oraz licznych sympatyków lotnictwa. Franciszek Hynek  został pośmiertnie awansowany na stopień pułkownika i odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski IV klasy.

   W miejscu katastrofy od roku 1966 stoi pomnik ufundowany przez lokalną społeczność i Gdański Aeroklub, a  imię płk Franciszka Hynka nosi od 1969 roku Szkoła Podstawowa w Szatarpach. Ulice imienia F. Hynka znajdują się w Warszawie i Wrocławiu.

   W latach 1960-1962 rozgrywano Krajowe Zawody Balonowe o nagrodę im. płk F. Hynka. 

Pełny tekst do ściągnięcia: Franciszek Hynek w Elitach

(opracował: Leszek PIECYK)