Do niedawna charakterystyczny dla regionu kaszubskiego był typ budownictwa. Było to budownictwo drewniane w większej części zrębowe. Dachy domów kryte były strzechą lub gontem. Wyróżnikiem domów były podcienia zwane wystawkami. Obecnie tradycyjne budownictwo kaszubskie znika z krajobrazu tego pięknego regionu wypierane przez powszechne, standardowe budownictwo murowane wg typowych projektów stosowanych na wsiach całego kraju.

Stroje kaszubskie

Najznamienitszą tradycją kaszubską jest siedmiobarwny haft, charakterystyczny z powodu występujących w nim motywów. Najczęściej hafty przedstawiają tulipany, owoce granatu, margerytki, róże i serca w kratę. Dodatkowo motywy te są opatrzone drobnymi haftami wisienek, pszczółek, słońca lub podobnymi. Tradycyjne także są, dopełniające haftowane obrazy, motywy czarnych pozawijanych wąsów.

Powszechnym elementem tradycji jest także ekspozycja wielokolorowych i czarnych wyrobów ceramicznych pochodzących z warsztatów w Kartuzach i Chmielnie. Znany jest w regionie rodzinny warsztat ceramikarski znajdujący się obecnie w Chmielnie (a niegdyś w Kościerzynie) prowadzony przez garncarza Ryszarda Necla, który to jest przedstawicielem już dziewiątego pokolenia z kolei podtrzymującego tradycję rodzinną prowadząc wspomniany warsztat.

Dawniej na Kaszubach rozpowszechniony był zwyczaj zażywania tabaki. Jednak nie stanowiła ona nałogu tej grupy etnicznej - "tabaka to tradycja, to coś, co pozwala się odprężyć, to coś co zbliża i łączy ludzi" mawiają Kaszubi. Ten sposób odprężania się łączy się nierozerwalnie z kolejną tradycją kaszubską jaką jest rogarstwo - niezwykle trudne rzemiosło wymagające olbrzymiej ilości pracy. Tradycja ta należy jednak do wymierających. W nielicznych obecnie warsztatach wykonuje się z rogów bydlęcych przede wszystkim tabakiery. Praca rogarska uznawana jest za "paskudną" ze względu na fakt konieczności rozgrzewania rogu na żarzących się węglach, a to powoduje wydzielanie się z rogu niezwykle nieprzyjemnej woni. Proces wygrzewania rogu (preparowania) należy ściśle nadzorować, ponieważ niewłaściwa obróbka cieplna rogu może spowodować jego pękanie przy nabijaniu na kopyto, więc ucieczki przed owym zapachem rogarz nie ma. Równie tradycyjna jest sztuka kulturowa w postaci rzeźby, którą to zajmowali się domorośli rzeźbiarze. Jej kształt uzależniony był od osoby twórcy, a ściślej mówiąc od talentu jaki twórca posiadał.

Równie bogata jak tradycja materialna jest tradycja obyczajowa regionu kaszubskiego. Kaszubom muzyka towarzyszy od zarania dziajów.

Muzyka kaszubska.

Kapele ludowe charakteryzuje praktycznie stały zestaw instrumentów muzycznych. Od popularnych i powszechnych skrzypiec, klarnetów, akordeonów poprzez rzadziej spotykane trąbki i basetle, aż po niezwykle charakterystyczne dla bazuny, burczybasy i skrzypce diabelskie. Bazunami nazywa się długie pasterskie trąbity. Burczybasy to instrument skonstruowany z beczułki będącej pudłem rezonansowym i przetkniętego przez jej denko włosia z końskiego ogona. Pociąganie za włosie powoduje wydobywanie się z instrumentu buczącego dźwięku. Diabelskie skrzypce natomiast (wbrew swojej nazwie kojarzonej z instrumentem melodycznym) są instrumentem perkusyjnym. Nierozerwalnie łączące się z muzyką kaszubską są tańce, o tyle charakterystyczne, że większość z nich jest scenkami obrazującymi jakieś działania: np. prace szewca czy rybaka.

Obrzędowy rok Kaszubów zaczyna się koło Godów, czyli Świąt Bożego Narodzenia. W wieczór sylwestrowy zachodzą do domów Gwiżdże dając świeckie improwizowane przedstawienia z udziałem diabła, niedźwiedzia, Żyda, baby i dziada, a przede wszystkim, symbolizującego dawnego stróża porządku publicznego nawołującego do gaszenia świateł gwizdkiem, milicjanta. Tradycja Gwiżdżów powstała właśnie na kanwie stróża porządku publicznego. Noworoczne fify to tradycja nocy z 31 grudnia na 1 stycznia nowego roku. Jest to noc kawałów robionych przez młodzież. Tradycja zakazuje obrażania się za, niejednokrotnie dokuczliwe, występki młodzieży.

Jastra to kaszubska nazwa Świąt Wielkiej Nocy. Odróżnia te święta od znanych nam dzień dyngusa. Gdy my oblewamy się wodą, Kaszubi urządzają chłosty zazielenionymi gałązkami jałowca lub witkami brzozowymi. By uniknąć takiej chłosty należy ofiarować "napastnikowi" jaja wielkanocne, których Kaszubi nie malują lecz co najwyżej barwią np. w łuskach cebuli. Kolejną odmiennością tradycji Jastry od powszechnie kultywowanych Świąt Wielkanocnych jest fakt, iż uroczyste śniadanie spożywa się w drugi dzień Świąt, a nie w pierwszy.

Tradycja Sobótkowa to zabawy taneczne przy ogniskach, które rozpalane są najczęściej na wzniesieniach nieopodal jezior. Kaszubskie obyczaje dożynkowe nie różnią się od ogólnopolskich. Mówiąc o tradycjach Kaszubskich należy także wspomnieć o tych, które giną lub wyginęły. Należą do nich zwyczaj witania wiosny obrzędem ścinania kani (ptak z rodziny sokołów), która jest symbolem zła. Jej uśmiercenie poprzez obcięcie głowy ("wyrok" wykonywany był na kukle) symbolizowało zwycięstwo dobra nad złem. Ginie także ludowa obyczajowość związana z życiem rodzinnym: m.in. z weselami czy narodzinami. Jedyną tradycją z tej grupy zachowaną do czasów obecnych są tzw. puste noce - noc czuwania przy zwłokach zmarłego członka rodziny, noc poprzedzająca pogrzeb.

źródło: www.kaszuby.info.pl